LISTY Z AUSTRALII OJCA LEONA ROGALSKIEGO SJ

Pisane z Svenhill do Polski w latach
1870-1899
i publikowane w różnych krajowych czasopismach.

Dwanaście zachowanych listów Ojca Rogalskiego publikowano w polskich audycjach nadawanych na przełomie lat: 2019/2020 na falach społecznej rozgłośni Radia 3ZZZ w Melbourne.

Czytał je Ojciec Andrzej Paweł Bieś SJ, historyk i wybitny znawca dziejów dziewiętnastowiecznej fali polskich emigrantów osiedlających się na antypodach. Te niezwykle ciekawe listy przybliżają nam realia codziennego życia na antypodach w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, ukazują emigracyjne nadzieje i zawody z dala od rodzinnych stron, odnotowują osiągnięcia i klęski niewielkiej polskiej społeczności w Południowej Australii i opowiadają, czym żył Katolicki Kościół w Australii 150 lat temu.
Nagrań dokonał i wstępami opatrzył ks. Wiesław Słowik SJ

 

 

Pierwsi osadnicy i budowniczy kościoła i szkoły św. Stanisława Kostki w Polish Hill River

Dziatwa szkolona w Polish Hill River circa 1880

Rycina – być może z jakiegoś polskiego wydawnictwa – obrazująca “kaplicę” św. Stanisława i „czytelnię” (szkołę) …

Ojciec Leon Rogalski SJ w Południowej Australii Rok 1887

Polish Hill River – nauczycielka i dzieci w roku 1908 (już po śmierci Ojca Rogalskiego SJ

Sevenhill w Południowej Australii, kolegium ojców jezuitów, w którym po przyjeździe zamieszkał i gdzie po 36 latach zmarł O. Leon Rogalski SJ

Kościół św. Alojzego w Sevenhill, miejsce posługi O. Leona Rogalskiego SJ i ważnych liturgincznych spotkań polskich emigrantów w drugiej połowie 19 wieku.

Obraz Św. Stanisława Kostki, sprowadzony do kościoła w Polish Hill River przez Ojca Leona Rogalskiego SJ

Kościół św. Andrzeja Apostoła w Balaclawa SA, którego budowę rozpoczął Ojciec Leon Rogalski SJ. Na skutek choroby budowy nie dokończył.

Kościół i szkoła św. Stanisława w Polish Hill River zamienione pod koniec dwudziestego wieku na polskie, ciekawe Muzeum.

Doroczne nabożeństwa Drogi Krzyżowej wokół kościoła-muzeum w Polish Hill River, zapoczątkowane przez ks. Tadeusza Miksę (pasjonista), inicjatora odnowienia i zachowania tego ważnego śladu polskiej obecności na antypodach z 19 wieku.

Ważniejsze daty z historii Polish Hill River, publikowane przez Muzeum

………………………

 

Kolegium & Dom zakonny w Sevenhill – rok 1868 – na dwa lata przed przyjazdem O. Rogalskiego.

Pierwszy budynek i dom zakonny jezuitów w Sevenhill – rok 1852

Winiarnia w Sevenhill – rok 1867 – jedna z najstarszych w Australii

Sevenhill – rok 1871 – kościół św. Alojzego w budowie

Wnętrze kościoła św. Alojzego w Sevenhill za czasów Ojca Rogalskiego – rok 1875

Sevenhill – Kolegium i kościół w 1907 roku

Sevenhill – Uroczystość Bożego Ciała – w 1910 roku

Uroczystość Bożego Ciała w Sevenhill w l932 roku

Spodnie i buty jezuity – rok 1876

 

OJCIEC LEON ROGALSKI SJ
Pierwszy polski duszpasterz w Australii
Ks. Wiesław Słowik SJ

Pierwsi wolni brytyjscy osadnicy rozpoczęli budować swe domy w sydnejskiej zatoce w roku 1788. Pół wieku później, w l836 roku, otworzono brytyjską kolonię w Południowej Australii. Wśród pierwszych jej osadników znaleźli się pojedynczy Polacy, ale już 6 lat później, w 1844 roku, ponad trzydziestu Polaków z Dąbrówki Wielkopolskiej osiedliło się w Barossa Valley, niedaleko Tanundy.  Za nimi przybywali następni, a w 1856 roku grupa licząca 131 Polaków z Dąbrówki Wielkopolskiej i Zbąszyna osiedliła się w Sevenhill, Hill River i Penwortham.

Osiem lat wcześniej przybyli na te tereny austriaccy jezuici, założyli Sevenhill i rozpoczęli mozolne dzieło budowy lokalnej wielokulturowej wspólnoty Katolickiego Kościoła. Parafia powierzona austriackim jezuitom to dzisiejsza diecezja Port Pirie. Na tym terenie w ciągu 32 lat – od l848 roku do l880 – inspirowali budowę 27 kościołów i 26 szkół. Powstawały nowe parafie i nowe miasta. Do bardziej znanych należą: Manoora, Burra, Jamestown, Georgetown, Port Pirie… W 1869 roku jezuici objęli również okolice Norwood i założyli parafię obejmującą wówczas teren 11 dzisiejszych dzielnic Adelajdy. Pośród nich było dwu mówiących po polsku braci zakonnych: Danielewicz i Matuszewski. Dzięki ich wsparciu osiedlający się w Południowej Australii Polacy mogli się doczekać swojego własnego duszpasterza, który nie tylko mówił ich językiem, ale znał dobrze ich kulturę, tęsknoty i oczekiwania. Był nim Ojciec Leon Rogalski, jezuita.

Urodził się 8 kwietnia 1830 roku w ówczesnej Galicji. Po maturze wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie i w sierpniu l855 roku został wyświęcony na kapłana. Miał wówczas 25 lat. Po 4 latach pracy na parafiach w Skale i we Lwowie w l859 roku został wcielony do austriackiej armii i podczas wojny z Włochami pełnił rolę kapelana. Zwolniony z wojska wstąpił do zakonu jezuitów w Starej Wsi i po dwuletnim nowicjacie uzupełnił studia i specjalizował się w teologii dogmatycznej w Insbrucku. Potem przez rok był administratorem parafii w Starej Wsi, a przez następne dwa lata misjonarzem ludowym w Łańcucie. Był niezwykle popularnym i lubianym kapłanem, protestowali więc głośno mieszkańcy Łańcuta, gdy na prośbę polskich osadników z Południowej Australii został wysłany na antypody przez swoich zakonnych przełożonych. Posługiwał się biegle nie tylko polskim, ale także angielskim i niemieckim językiem, co dla powierzanych mu osadników w Południowej Australii było niezwykle ważne.

Polskę opuścił 20 grudnia l869 roku. Po nużącej morskiej podróży wylądował w Melbourne 20 marca 1970 roku i w kościele Matki Bożej w Hawthorn odprawił pierwszą Mszę św. w Australii. Potem czekała go jeszcze droga morska do Adelajdy i podróż lądem do Sevenhill, gdzie funkcjonowało już pierwsze jezuickie kolegium, prowadzone przez 6 księży i 8 braci zakonnych. Kończyli właśnie budowę kościoła, do którego z okolicznych farm i osiedli przybywali także Polacy.

Na wiadomość, że doczekają się swojego duszpasterza już w l869 roku założyli społeczny komitet i na oferowanym przez Jan Nykiela działce rozpoczęli budowę polskiego kościoła w Polish Hill River. Niespełna rok później dokończeniem tego dzieła kierował już O. Rogalski. Kamień wydobywano w okolicy, a resztę, łącznie z gwoździami wyrabiano ręcznie. Budowę kościoła pod wezwaniem Św. Stanisława Kostki ukończono w 1871 roku i 30 listopada biskup Wawrzyniec Shiel z Adelajdy dokonał jego konsekracji zezwalając na odprawianie w nim Mszy świętej w niedziele i święta kościelne oraz w dni polskich patronów. W 1873 roku wizytował Polish Hill River kardynał Francis Moran z Sydney, dobrze znający dzieje Polski i w gorącym przemówieniu zachęcał Polaków do wierności narodowym tradycjom. Podobnie w roku następnym biskup Reynolds z Adelajdy wizytował Polish Hill River i udzielił sakramentu bierzmowania 50 młodym Polakom. 10 października 1876 roku biskup Reynolds poświęcił do głównego ołtarza sprowadzony z Krakowa obraz Św. Stanisława Kostki, a także dwa obrazy Matki Bożej Częstochowskiej, z których jeden otrzymał na pamiątkę tej uroczystości.

W pierwszych latach kościół pełnił także rolę szkoły, do której uczęszczało od 25 do 40 dzieci. Dopiero dziesięć lat później dobudowano pomieszczenia szkolne, czytelnię i mieszkanie dla nauczyciela. Ojciec Rogalski sprowadzał ze Lwowa, Krakowa i Poznania książki i czasopisma i marzył o sprowadzeniu polskich sióstr zakonnych, które mogłyby zająć się nauczaniem dzieci i opieką nad polskimi rodzinami. Marzenia te nie doszły do skutku, choć w l884 roku były bliskie realizacji. W 1892 roku donosił w swym liście z żalem, że w Polish Hill River liczącej około 300 do 400 mieszkańców, Polacy mają swój kościół z pięknym krzyżem oraz czytelnię i szkołę polsko-angielską, ale w szkole tej nie ma polskiego nauczyciela, bo Polacy nie byli w stanie utrzymać swojego nauczyciela. Ojciec Rogalski 4 razy w tygodniu uczył w szkole katechizmu, historii biblijnej, pieśni religijnych, pacierza oraz czytania i pisania po polsku. Szkoła w Polish Hill River nosząca zawsze polski i katolicki charakter została zamknięta dopiero w 1924 roku.

Ojciec Rogalski koncentrował się głównie nad posługą dla Polaków w Sevenhill i Polish Hill River, docierając konno także do odległych miejscowości, gdzie mieszkali powierzeni jego trosce rodacy. Głosił też rekolekcje dla Niemców i Irlandczyków i wspierał ich na miarę swych sił. Jego ciekawe listy publikowano w różnych czasopismach wychodzących w Polsce. Ostatni list pisał do kraju 16 lipca 1896 roku. Snuł w nim refleksje i wspomnienia, pisał z dumą o rozwoju Katolickiego Kościoła w Australii i o migracji Polaków do innych stanów w poszukiwaniu lepszych gruntów i pracy w otwierających się tam kopalniach. W wigilię Bożego Narodzenia l894 roku został częściowo sparaliżowany, co ograniczyło jego duszpasterską działalność. 7 lat później, w kwietniu l901 roku, ponowny wylew nie pozwolił mu już pracować. Zmarł 3 czerwca l906 roku. Pochowano go w krypcie kościoła św. Alojzego w Sevenhill. O śmierci Ojca Rogalskiego donosił polskiemu prowincjałowi w Krakowie Ojciec Karol Haendl pisząc o nim, że „był misjonarzem pełnym apostolskiego zapału. Wiele się natrudził, wiele napracował, dużo dokonał, „mieszkał” w konfesjonale, a jego kazania polskie i niemieckie tchnęły ogniem, którym serce jego było przepełnione. Był dobrym kapłanem, prawym jezuitą i gorliwym misjonarzem”.

150 lat po przybyciu Ojca Leona Rogalskiego do Australii mamy okazję odkryć na nowo niezwykle chlubną historię pierwszych polskich osadników w Południowej Australii i uświadomić sobie i innym polskie ślady w pionierskich latach piątego kontynentu. Zaplanowane z rozmachem jubileuszowe uroczystości rozpoczęte w Wiktorii w początkach marca ubiegłego roku trzeba było odłożyć na skutek szerzącej się pandemii. Dokończymy je, zgodnie z planem, w połowie marca bieżącego roku.

JUBILEUSZOWE OBCHODY
Sobota, 13 marca 2021 – w Polish Hill River
10.30 – Droga Krzyżowa wokół zabytkowego kościoła Św. Stanisława
11.00 – Oficjalne przemówienia i przekazanie wiernej kopii obrazu Świętego Stanisława Koski do kościoła w Polish Hill River
11.30 – Mszy św. z udziałem licznych dygnitarzy przewodniczył będzie Bp. Greg O’Kelly SJ
13.00 – Wspólny obiad i program artystyczny
15.00 – Gorzkie Żale w kościele św. Stanisława
17.00 – Nawiedzenie zabytkowego cmentarza w Sevenhill i BBQ przy winiarni

Niedziela, 14 marca 2021 godz. 9.00 w Sevenhill – Kościół św. Alojzego
Uroczystej Mszy świętej z udziałem polskich pielgrzymów i australijskiej lokalnej parafii przewodniczył będzie prowincjał jezuitów w Australii O. Quyen Vu SJ.
Jubileuszowe uroczystości zakończą się dziękczynną modlitwą przy grobie Ojca Leona Rogalskiego SJ.
Na jubileuszowe obchody zapraszają rodaków: Federacja Polskich Organizacji w SA, Polish Hill River Church Museum Committee, Society of Jesus in Australia, Emerytowany Bp Greg O’Kelly SJ, Polscy Jezuici w Australii oraz Polscy Duszpasterze w Adelaide.