ZNANI POLACY NA ZIEMI AUSTRALIJSKIEJ

Pojedynczy Polacy trafiali lub przybywali na piąty kontynent już pod koniec XVIII w.

Najbardziej znanym Polakiem w Australii był i jest Paweł Edmund Strzelecki, który w 1840 roku zdobył i nazwał najwyższy szczyt Australii Górą Kościuszki (Mt. Kosciuszko); jego piękny, monumentalny pomnik stoi od 1988 roku w miejscowości Jinabyne, u podnóża Alp Australijskich.

Jedyna osada polska w Australii – Polish Hill River (koło Sevenhill) powstała ok. 140 lat temu w stanie Południowa Australia; założyli ją polscy osadnicy z zaboru pruskiego. Pamiątką po tych osadnikach jest wzniesiony przez nich kościółek św. Stanisława, w którym obecnie mieści się muzeum polskie.

Przed wybuchem II wojny światowej, w 1939 roku, mieszkało w Australii tylko około 3,5 tys. osób urodzonych w Polsce.

W wyniku II wojny światowej (1939-45) nastąpił duży napływ Polaków do Australii. W 1947 roku mieszkało w Australii już 6.573 osoby urodzone w Polsce, a w latach 1947-54 przyjechało tutaj z obozów DP w Niemczech około 71.000 byłych obywateli polskich. W latach 1955-80 osiedliło się w Australii dalszych 20.000 osób urodzonych w Polsce, a w latach 80. XX wieku Australia przyjęła około 25.000 uchodźców z Polski Ludowej (tzw. emigracja postsolidarnościowa).

Spośród 60.000 osób narodowości polskiej (w tym ok. 10.000 dzieci z polskich rodzin, które urodziły się zaraz po wojnie w Niemczech, a które statystyka australijska podaje jako Niemców), którzy przybyli tu po wojnie z obozów w Niemczech, około 10.000 stanowili nie-Polacy, głównie Ukraińcy, Białorusini i Rosjanie (4100 grekokatolików i 3600 prawosławnych) oraz Niemcy (1500 ewangelików). Przybyło tu także po kilka tysięcy Żydów polskich z Izraela i Szanghaju (z japońskiego obozu dla uchodźców żydowskich z Europy) oraz z Polski, którzy według spisu ludności z 1971 roku stanowili około 20% (12.000) osób urodzonych w Polsce, a mieszkających na stałe w Australii.

W 1976 roku najwięcej osób, które urodziły się w Polsce mieszkało w stanach: Wiktoria – ok. 22.500, Nowa Południowa Walia – ok. 17.000 i Południowa Australia – ok. 7000. Natomiast według powszechnego spisu ludności z 2001 roku w Wiktorii mieszkało 20.400 osób urodzonych w Polsce, w Nowej Południowej Walii 16.904, w Południowej Australii 6958, Zachodniej Australii 6411, Queensland 5209, Kanberze (ACT) 1238, na Tasmanii 862 i na Terytorium Północnym 108 Polaków. Większość Polaków mieszka w miastach, w tym w Melbourne 19.500 w 1976 i 18.533 w 2001 roku, w Sydney odpowiednio 12.500 i 13.690, w Adelaide 6100 i 6555, w Perth 3150 i 5689, w Brisbane 2650 i 3325.

Podobnie jak w innych krajach, ważną rolę w życiu Polonii australijskiej i pielęgnowaniu polskości odgrywało i odgrywa duchowieństwo katolickie. Ogółem pracuje tu 44 księży polskich (głównie chrystusowcy i jezuici; w 1977 r. wśród Polaków pracowało 29 księży), którzy obsługują ok. 70 ośrodków duszpasterskich. Jednak w polskich mszach uczestniczy zapewne mniej niż 50% katolików polskich w Australii. W Sydney, Melbourne, Kanberze i Perth są polskie kościoły, a w Adelaide i Brisbane są „polskie” kościoły parafialne. Polskie siostry Nazaretanki mają swoje domy w Sydney, Brisbane i Perth, a siostry Zmartwychwstanki w Melbourne i Adelaide. W Kanberze jest Dom Prowincjonalny Ksieży Zgromadzenia Chrystusowego. Rektorem Polskiej Misji Katolickiej jest od 2000 r. o. Wiesław Słowik TJ. Poza tym w duszpasterstwie australijskim pracuje ponad 50 polskich księży, przybyłych tu z Polski. W Australii jest największe poza Polską skupisko polskich adwentystów, którzy skupieni są w polskich zborach w Melbourne (4 zbory, największe skupisko adwentystów polskich na świecie!), Adeleide, Newcastle, Kanberze i Sydney.